Foto: Vincent Tollenaar
Mijn Heeze sprak met Maartje van Gestel. Zij is één van de vier initiatiefnemers die het toneelstuk ‘De heks van Almen’ naar deze regio hebben gehaald. Zij zag met haar vriendinnen – komende uit Heeze, Leende en Sterksel – hoe tijdens de Coronaperiode de samenleving langzaam uit elkaar begon te vallen. Maartje en haar vriendinnen maakten zich daar zorgen over.
“Het werd langzaam een soort van wij tegen zij situatie.” Zei Maartje. De vriendinnen dachten na over hoe ze dit konden omdraaien. In coronatijd spraken zij in ‘t Perron nog met de gemeenteraad over hoe die situatie aan te pakken. En de vrouwen gingen naar de productie ‘De heks van Almen’ in Roermond.
Vervolging
Het stuk ontstond in het plaatsje Almen, Gelderland, waar het ook voor het eerst is gespeeld. De vriendinnen raakte erg onder de indruk van de productie. “De thema’s van de voorstelling raakte echt het heden en het nu.” En ze vonden dan ook dat deze voorstelling door veel meer mensen gezien moest worden en dat zij hier iets mee konden doen. “Wij zijn toen onderzoek gaan doen en kwamen er al snel achter dat hier rond 1595 ook een hele serie heksenvervolgingen heeft plaatsgevonden.” Cranendonck was de eerste gemeente in deze regio waar die vervolging begon en dat heeft zich uitgebreid naar Heeze, Leende, Geldrop, Mierlo en Helmond. Mensen werden gemarteld, en tijdens een marteling werd een naam genoemd van iemand die men vaag kende van een dorp verderop, en daardoor kon het zich verspreidde als een olievlek.
Volgens Maartje is er in Nederland en ook in België een beweging aan het opkomen die de term ‘Heks’ uit het lacherige wil halen, uit de kindersprookjes. Het is volgens Maartje toch vooral het beeld van vrouwen die op een bezem vliegen. “Uiteindelijk waren de mensen die vervolgd werden als heks gewoon normale mensen, die net een beetje anders waren. Misschien hadden ze geld, grote boerderijen en dacht een landheer dan als de vrouw dood is dan krijg ik al die bezittingen. Maar het waren ook mensen die veel kennis hadden over de natuur of mensen die gewoon hun mond opendeden en een andere mening hadden.” Overigens ging het bij de vervolging van ‘Heksen’ niet alleen over vrouwen, ook mannen konden als heks worden aangemerkt. Iets dat te weinig mensen weten. Ook in de hedendaagse samenleving herkennen we deze thema’s terug. In bijvoorbeeld de Cancelcultuur worden mensen veroordeeld en dat is in feite eenzelfde soort dynamiek beaamt ook Maartje.
De gemeente
“We hebben dus de mensen van de productie benaderd en gevraagd of ze interesse zouden hebben om het toneelstuk ook in onze regio te gaan spelen. Zij spelen alleen maar in plaatsen waar verhalen over heksenvervolging bekend zijn.” En zoals we al vertelden, begon het in deze regio in Cranendonck. Daarbij reageerde de gemeente Cranendonck ook meteen enthousiast. In kasteeltje Cranendonck is al een expositie over de heksenjacht te zien. “Het stuk zal gespeeld worden op de ruïnes van het oude kasteel Cranendonck, omdat dit een belangrijke plaats was in de geschiedenis van de heksenvervolging.”
De initiatiefneemsters naast Maartje ook Renske Groenen, Maria Delilah Verhoeven en Angela van den Hurk, hebben ook aan de gemeente Heeze-Leende gevraagd of er interesse was om hier het stuk te laten spelen, maar daar heeft de gemeente nog niet op gereageerd. Overigens is er over de heksenvervolging in ons dorp en de andere kernen van onze gemeente nog maar weinig bekend omdat men de stukken verkeerd in het archief heeft gezet.
Inhoud
Het stuk is gebaseerd op Aleida. Zij is de eerste vrouw die in Nederland vervolgd is als Heks, althans wat gedocumenteerd is. Overigens is er heel veel gedocumenteerd in die tijd. In de voorstelling is Aleida gevangengenomen en komt haar dochter haar bezoeken. En wat zouden die twee vrouwen in die gevangenis tegen elkaar hebben gezegd? “Overigens zijn er heel veel mensen die tegen mij zeggen dat dat stuk ga ik niet kijken, want het is veel te eng maar er komen geen gruwelijkheden in voor. Het gaat echt over moeder en dochter wat zij gevoeld hebben, hoe de mensen op haar gereageerd hebben en af en toe stappen ze uit het verleden en gaan ze terug naar het heden, want hoe liggen de thema’s in onze tijd.” De initiatiefneemsters hopen op meer bewustwording en ook minder vooroordelen naar mensen die anders denken, zonder dat we daar dan weer in doorslaan.
Vanwege de hevige regenval van de laatste maanden is de grond rondom de ruïnes van kasteel Cranendonck helaas te nat en instabiel om een tribune te plaatsen. De voorstellingen zullen niet, zoals eerder vermeld in mei plaatsvinden. Deze worden verplaatst naar 9, 10 en 11 augustus in Natuurtheater De Donck in Someren.
Voor meer informatie over “De Heks van Almen” en Theatermakers Achterhoek, kunt u terecht op www.theatermakersachterhoek.nl/DeHeksvanAlmen.
